Efendimiz Azreti Muhammed Aleyhisselâmnıñ baş kiyimi – sarığı (Pakstan. Lahor şeeri. Şahi Mescid)
"Kırım" gazeti saifelerinde (*QIRIM". 2025 s.; mayıs 7, №18; mayıs 14, №19.) Bekir Mamut (Bekir Baltacı) tarafından azırlanılğan "Halqımıznıñ cesür oğulları…" serlevalı oçerkte, ekinci cihan cenki cebe yollarında qan berip can alğan bazı qırım milliy ziyalıları hususta söz yürüte.
Sayğıllı müellif – ateşin publitsist Bekir Mamut cenapları özüniñ nevbetteki icadiy-tedqiqat işi ceryanında, bazı menbalar üzerinde çalışa, bu cümleden belli yazıcı Şamil Alâdin azretleriniñ mirasına da muracaat yapa. Tedqiqatçı bundan elli beş yıl evelsi (1969 s.) Taşkent şerinde ana tilde neşir etilgen "On ekilerniñ hatırası" serlevalı kitap içerisine de dala.
Mezkür cıyıntıqtan yer alğan, daa doğrusı kitapqa "Kiriş sözü" yazğan Şamil Alâdinniñ metninden faydalanıp, andan müim tarihiy misaller ketire.
Metnde ekinci cihan cenki cebelerinde Vetan-Qırım, halq, millet aşqına elâk olğan em de cebeden sağ qaytqan qırım milliy ziyalılarınıñ bir qısımı añılıp keçile. Olarnıñ tercimeialları hususta qısqadan malümat berile ve ilâhre, ilâhre…
Velâkin, Şamil Alâdinniñ "On ekilerniñ hatırası" kitaptan yer alğan "Kiriş sözü"ndeki soñki satırları meni biraz tüşüncege daldırdı. Metn böyle bite:
"Aziz vetandaşlar! Aziz dostlar! Halqımıznıñ bu cesür oğullarınıñ misli yoq fedakârlığı ve daima şevq saçıcı ruhu ögünde qalpaqlarımıznı çıqarayıq! Olarğa secde eteyik!
Şamil Alâdin. 1969 s. Noyabr 16".
Men şimdi, bundan çoq seneler evelsi – keçken asırnıñ 80-nci yıllarını hatırladım.
Taşkent şeerinde Şamil Alâdinniñ yolbaşçılığı altında içtimaiy-siyasiy ve edebiy-bediy "Yıldız" mecmuası çıqa. Men o vaqıtları qırım tilinde neşir etilgen mezkür jurnalnıñ nesir eserleri bölügini idare etem…
Menim söylemek istegenim, o zamanları devlet işinde (iş başında) çalışıp kelgen bir de bir vazifedar kişi vefat etse, rahmetli Şamil ağa cenaze merasimine kimer de meni de ala turğan.
Qabirstanda menden ğayrı er kez baş kiymlerini çıqaralar. Deycegim, cenazede bulunğanlarnıñ sıralarında yalıñız men qanımda saqlanıp kelgen milliy-diniy ananege riayet eterek başımdan ne halpağımnı, ne de şlâpamnı alam. Yani baş kiymde qalam.
Meraqlı yeri daa şunda ki, iç bir kimse bu cümleden ustaz – Şamil ağa da ne cenaze vaqıtında, ne de cenazeden soñ maña tevsir (zameçaniye) yapmay ediler. Aksine, olarnıñ qalblerinde maña nisbeten sayğı-ürmet beslenilgenini duya edim…
Vallaiy, menim bu söylegenlerim aqiqat!
Deycegim, islâm dininde, hususan azamatlı qırım milletinde – olsun Cenaze merasimlerinde, olsun Dua merasimlerinde, Camilerde – er yerde baş kiyimi ile iştirak etilip kelindi.
Secde meselesine kelgende ise, yalıñız Büyük Mevlâmğa – Allağa secde yapıla, vesselâm. Ne ölüge, ne tirige… ne de kommunistler tarafından tiklenip taşlanğan putlarğa – kommunistlerniñ "daiyleri"ne qoyılğan taşlarğa secde yapılmay. Bunıñ aksi şirq – günâh sayıla, "Amel Kitabı"na yazıla.
Ebet, İslâmğa zıt bu bozğunlıqlarnıñ alayı kommunistler durumı doğurğan "felsefeciler" tarafından işlenilip çıqarılğan "ğaye" esnasında "şekillendi"…
Alınıp barılğan ilmiy-tedqat malümatlarğa köre, Orta Asırlarda Qırımstanda altmıştan ziyade Medrese (universitetler) faaliyet kösterip bardı. Ebet, bu bilgi ocaqları qırım halqı içün maneviy-medeniy rolni ödedi, qırımlarnı ruhiy ve maneviy yemekler ile teminledi.
Böyle bilgi ocaqlarda İslâmnıñ bütün inceliklerine, bu cümleden üst-başqa, baş kiymge… milliy estetikağa büyük diqqat ayırılıp barıldı – qırım milleti Haq yolğa davet etilip turuldı. İslâmnıñ temiz-pak acayip qaideleri qırımlınıñ baş tasındaki Türk Egerine ep aşlanıp kelindi.
İşte şu sebepten de, bizim nuraniy ihtiyar baba-dedelerimiz elde etilgen mubarek İslâm diniy talimatlarnıñ tesiri sayesinde olar ne evde, ne de tışta yalanbaş yürmediler. Er vaqıt ve er yerde olar başlarına ya halpaq, ya da taqiye kiyip yurdiler.
Namazğa yalınbaş uymaq, yalınbaş sofra başında oturmaq, yalınbaş Dua oqumaq ya da suv içmek… bir tamam yasaq olup keldi. Rahmetli babam – Dragon Ali ağa yaz künleri ayaqlarında tabaldırıq azbarda kürsiçikke oturıp, suv tolu quman ile legende abdez alğan soñ, andaki abdez suvnı alıp barıp kenarğa – ayaq basılmaycaq yerge töke edi. Yahud, men bazı da balalığıma barıp-unutıp baş kiyimsiz sofrağa oturğanda, babam yerinden qalqa da, başıma bir şeyler ketirip kiydire…
Elbette, İslâm dininiñ bu incelikleri asırlar devamında ep culâlanıp nesil-nesilden keçip keldi. Velâkin, teessüf ki, ikmetli ecdadlarımıznıñ tili ile söylegende – qılıçtan keskin, qıldan ince mubarek İslâm dininiñ buña beñzegen pek çoq qaideleri kettikçe ep unutılmaqta. Hususan, yañı peyda olğan nesil İslâmnıñ temiz-pak, dülber, zengin, ğayet yüksek medeniyetli ananelerine itibar bermeyip, olar bir tamam ğaflet qırşavında bulunmaqtalar…
Büyük Mevlâm biz asiy qullarnı – bütün müminlerni kendi merhametinden mahrum yapmasın, bizlerni muqaddes yoldan şaşırtmasın – doğru yolğa mindirsin! Amin!