Şair, publitsist, jurnalist Bilâl Mambet (Bilâl Bekir oğlu Mambet) Qırımnıñ Suvdağ rayonı, Qoz köyünde doğdu, 1935 senesi, fevral 2-de. O Samarqand velâyeti, Qaradarya rayonı, Kattaming kolhozında (Özbekstan) yerleşken orta mektepte, soñra Samarqand Kooperativ institutında tasil aldı. Velâkin, institutta alğan "Cemaat yemegi boyunca müendis-tehnolog" zenaatı saasında pek az çalıştı. O, institutta alğan bilgisi esasında "Qırımtatar yemekleri" (Qırım milliy yemekleri. – Yu.A.) serlevalı ğayet qıymetli ilmiy kitap azırlap çıqardı.

Bilâl Mambet özüniñ bütün ömürini edebiyatqa – icadqa bağışladı. Sebebi, mektepte oqup yürgen devirden itibaren, o, edebiyatqa meil berip keldi ve aynı zamanda şiirleri ile başta maalliy matbuatta, kettikçe velâyet ve respublika matbuatında, bu cümleden qırım tilinde neşir etilip başlağan "Lenin bayrağı" gazetası saifelerinde körünip bardı. Böylece, Bilâl Mambet, ömüriniñ soñki nefesinece, İlham Perisi ile beraber oldu.

Bilâl Mambet "Lenin bayrağı" gazetasında, qısqa bir müddet devamında qırım milliy oyun ve yır "Haytarma" ansambilinde (Taşkent), "Qırım" ("Dostluq") gazetasında (Aqmescid) faaliyet kösterdi. Bol ve açıq göñülli bu zatı aliyleri, resmiy devlet idarelerinde çalışmaq ile bir sırada gece olsun, kündüz olsun, yolda-izde olsun kendi icadiy silâsını – qalemini usanmadan ep tepretip keldi. Şairniñ cümert, dülber ve aynı zamanda ikmetli qalemi astından ikmetli, dülber, cümert şiirler, balladalar, efsaneler, masallar, publitsistika maqaleler… doğdu. O kendi icadınıñ büyük bir qısımını balalarğa bağışladı.

Bilâl Mambet yaratqan nazm eserler, şairniñ "Yapraq üstünde tamçılar", "Anamnıñ türküsi", "Yağmur", "Tılsımlı sandıq", "Menim istegim", "Dağ lâlesi", "Töpemizde küneş", "Ali ve ayuv", "Papiy gölü", "Qoz efsanesi"… kibi serleva astındaki nazmiyet cıyıntıqlarından yer aldı. Şairniñ icadını añlamaq içün, Vetanğa ve onıñ tabiatına nisbeten, şu tabiat bağırında bulunğan bütün nebadatlarğa nisbeten, bu cümleden adamzatqa nisbeten… bir sözle söylegende çevre-çetteki bütün barlıqqa nisbeten sevgi tolu qalb em de merametli köz ile yanaşmalı – imanıñ qaviy olmalı. Aks alda, şairni, onıñ qalbinden tutaşıp çıqqan nazm satırlarını, andaki teren gizli felsefeni añlamaq küç olur.

Bilâl Mambetniñ şiirlerine türlü kompozitorlar tarafından dülber yırlar yaratıldı ve olar Qırım bülbuli Sabriye Erecepovanıñ em de diger belli sañatkârlarnıñ, bu cümleden Özbekstan sañatınıñ bülbuli Muhabbat Şamayevanıñ repertuarlarından yer aldılar. Zaten şairniñ özü de, yalıboylularğa has tatlı sesle, pek çoq qırım halq klassika türkülerini bile ve yırlay edi. O, Quranı Kerimden surelerni, ya da Yunus Emre nazmiyetinden İlâilerni ğayde ile icra etkende, diñleyici kendini nasıldır mücize alğışında is ete edi.

1988 senesi, Moskvadaki Bütünittifaq Gramplastinka firması tarafından, Bilâl Mambet icrasında qadimiy qırım halq klassika türküleri yazılıp alındı. Soñundan olardan bazıları "İz muzıkalnogo naslediya krımskih tatar" ("Qırımlarnıñ muzıka mirasından") serleva astında çoqbiñli tiraj ile çıqqan gramplastinkadan yer aldı. Mezkür tarihiy gramplastinkağa Bilâl Mambet icrasındaki "Kerem ve Aslıhan", "Aşıq Ğarib", "Köroğlu" destanlarından nümüneler, em de şair tarafından ğayde ile icra etilgen "Quranı Kerim"den Sureler kirsetildi.

Söz kelimi, men bu yerde, keçmişten bir levhanı hatırlamaq istedim. Er keske belli olğanı kibi, Taşkent şeerinde saf qırım tilinde "Lenin bayrağa" gazetası çıqa edi. Bayram-seyranlarda, bizler – bütün muarririyet hadimleri, em de çetten kelgen musafirler baş muarrir Abselâm İslâmov oturğan balaban zalğa – kabinette toplana edik. Adeti üzre, dülber qırım sofrası donatıla… Tedbirniñ eñ qızğın bir vaqıtında ise, bütün toplanğanlarnıñ ricası ile Bilâl ağa, yalıñız yalıboylularğa has özüniñ ğayet güzel-tatlı sesile, "Küzde yapraq tökülir" yırını icra etip başlay edi. Böyle anlerde, insannı eyecan deryasına daldırğan mezkür türküniñ sözlerini yaratqan baş muarrir muavini Yusuf Bolat papirosını dumanlata, Abselâm İslâmov çubuğını tutaştıra… Abselâm ağa ve Yusuf ağa kibi qırım intellektleri, mezkür nağmeni büyük mearetlikle icra etken Bilâl Mambetni ve oña zil tutqan muarririyet hadimlerini büyük coşqunlıqle diñley ediler… Bu yerde şunı da söylep keçmeli ki, "Küzde yapraq tökülir" yırınıñ muzıkasını kompozitor İlyas Bahşış tarafından yazılğan olup, o belli qırım milliy sañatkârı Ediye Topçunıñ repertuarından yer alğan edi.

Deycegim, Bilâl Mambet dülberlikni sevgen nazik duyğulı bir imanlı şahs edi. Ebet, keniş diapazonlı bu acayip şair – büyük qalbli insan aqqında, onıñ aqiqatta tılsımlı sandıqnı añdırğan icadı ileride tedqiqatçılar tarafından mıtlaqqa ögrenilir, talil etilir.

Bilâl Mambet 2009 senesi, aprel 27-de Aqmescid şeerinde (Qırım) vefat etti. Allanıñ Rahmetinde olsun.