Bilâl Mambetniñ
nazmiyetinden nümüneler
Subet ettik, hoşnut olıp,
Ozğardım soñ dost-eşni.
Amma şiir mennen qalıp,
Saargece dertleşti…
Oylarımnı kötürdi o,
Çimenlerge, dağlarğa,
Sevgilimni yurdirdi o,
Saillerde, bağlarda.
Sahralarğa suv ketirdim,
Şiirimnen, dostlarnen.
Qaranlıqqa yarıq berdim.
Qafiyeli sözümnen.
Hayalımnıñ qanatınen,
Fezalarğa yükseldim.
Şiirimniñ çal atınen
Keçtim baar çöllerin.
İlki tanışqan künümni unuttım,
Unuttım seniñle yürgen yolı da.
Kelirsiñ belledim,
Ümütnen küttim.
Lâkin, sevgimizge demem elvida.
Diñle, iç unutmam adıñnı, Leylâm,
Qıdıram bir danem, qayda durağıñ.
Qaydasıñ?..
Hatırla, esiriñni, Leylâm.
Sağınam şeñ külkü, em de sıcağıñ.
Keder etmeñ o adamğa
istegence oynasın.
İster dolu,
ister ise, Haytarmanı çaldırsın.
Özendeki suvlar kibi ister taşsın,
qaynasın.
Bu da yarış,
Dostlarını ister artta qaldırsın.
Keder etmeñ, adam bahtlı, o çaldırsın,
yırlasın.
Onıñ içün bugün atta
saatniñ de qadrı yoq.
Tiymeñ bugün göñül yazsın,
ayatını sırlasın.
Çünki adam bahtlı bugün,
Yüreginde qayğı yoq.
Yañğız terek, dost-eşiñ olğan olsa,
Añla…
Seni bahtsız, dep sanmaz edim.
Menim kibi dost qadrin bilgen olsañ,
Boşluq yerde bir özüñ qalmaz ediñ.
Lâkin, seniñ tüşünceñ, oyıñ başqa,
Yañğız turmaq isteysiñ yer bağrında.
Belki bir kün kirersiñ üç yüz yaşqa,
Tek olursıñ,
Dost olmaz, bil, yanıñda.
Kökköz çeşmesiniñ arnıq suvuna,
Beñzettim közdeki accı tamçını.
Güya yüzüñe çıq-tamçı qona,
Körem de, hayalda sıqam qamçını.
Düldülge oturıp, saralan keçip,
Yanıña aşıqam,
Esirdeki qız.
Al renkli qadeden zeermi içip,
Qalbiñde qaldımı elemlerden iz?
Sendeki elemler maña da öte,
Aqlımda ötmüşni tasavur etem.
Közyaşıñ o künler nidasın körsete,
Ne oldı,
Eviñni bastımı matem?
Menim yüregime eyecan toldı,
O basıq ayatnı yaqmaq muradım.
- Neçün Gülendam bağlanğan qoluñ?
Tüşündim,
Qurtarmaq yolunı aradım.
Anamnıñ bir vaqıt duşman elinde
Ölgeni közümniñ ögüne keldi.
Adalet yoq edi o vaqıt ilde,
Hatırlap közlerim yaş ile toldı.
Yerimden qalqtım men yumruğım sıqıp,
Seni zulmattan çalmaq istedim.
Parağa qul olğan melunnı yıqıp,
Göñlüñe azatlıq bereyim, dedim.
Yanımda kimniñdir elesli sözü,
Çañ kibi eşitildi.
Özüme keldim.
- Kino bu…
Qızlarmız ağlamay endi…
Olardır şavleli ayatnıñ özü.
Yüce dağlar, mağrur dağlar
pek çalarğan başıñız.
Accı yeller, em boranlar
qartayttımı sizlerni?
Bilmem, nice asırlarğa
teñdir bugün yaşıñız,
Üstüñizni ortken şu qar,
qamaştıra koozlerni.
Bir kün şahtör emirinen
titrediler erekler.
Asırlarnen gizlep kelgen
baylığıñnı alğanda.
Ökündiñmi, yelkeñ üzre
çıqqanda yaş yürekler?
Qorqtıñmı ya patlatıcı
Melteşeler yanğanda?
Mağrur dağlar!..
Mağrur tura,
"Dağ yüregi" dağ eken.
Uzaq ötmüş, zengin yataq…
- Sırlarım çoq, – der kibi, –
İnsanlarğa hızmet etmek
niyetim bar, añla sen,
Kel yaqınca, köksüm açıq,
Ökünçim yoq, – der kibi.
İşke ketkende er vaqıt anam
Ötmek qoya edi meşin çantama.
Bir qaç tiş sarımsaq, ya tatlı soğan…
Vaqıtlar keçse de tüşe aqlıma.
Şimdi bu menimçün keçmişke döndi,
Köyde doğğan edim,
Şeerge köçtim.
Balalıq yollarım…
Anam da yoq endi,
Özüme ömürde qaviy yol seçtim.
Lâkin unutılmaz eken yaş devran,
Oylansa adamnıñ qaçar yuqusı,
Közümniñ ögünde anamdır er an,
Ve bergen taze ötmeginiñ qoqusı.
Kene de başlandı yañı bir ayat,
Kelecek nesilniñ o bir azası.
Anaçün, Vetançün aziz bir evlât,
Keyfini bozmañız,
Külsin,
Oynasın.
Çevrede neler bar, o daa bilmey,
Añlap da, yürekten is etmey onı.
Ananı tanıy o,
Anasız külmey,
Ananen yoq kibi şeñlikniñ soñu.
Adamlar…
Balanı sevseñiz eger,
Küreşiñ,
Oyları ebediy olsun!
İlinde qayğığa iç qalmasın yer,
Evlermiz yaş bala külküsi tolsun!
Aqılımda,
Bu yerde çoqraq bar edi.
Balalıq vaqtımda babam kösterdi,
Suvu pek lezetli,
Pak tura kendi.
- Yanında bir yılan yuvası, – derdi. –
Suv yılan.
Asırlar yaşap kelmekte.
İnsannen dostlaşqan,
Alışqan o da,
İç qorqma,
Ğarezlik tutma yürekte,
O tiymez,
Yaşamaq kerek, ayvan da.
Balalıq…
Epsi bir titsine edim,
Lâkin şu yılannı iç körmedim.
Balalıq devranım qayda o endi,
Bir daa şu çoqraq yanında yürmedim.
Rametli babam da dünyadan keçti,
Özüm de qırcıman yaşına keldim.
- Suv olğan er yerde, ayat da ola,
Temiz tut, çoqraqnı suvu bitmesin.
Suvsuzlıq qavrata,
Nebadat sola,
Keçkenler çoqraqnı bozıp ketmesin…
Degen bir manada yılan bar, degen,
Saqınır,
Tiymezler çoqraq taşına.
Bu fikir babama dedemden kelgen,
Tüşünsin er kelgen çoqraq başına.
Terekten üzülgen bir yeşil yapraq,
Ruzgârnıñ küçünen avada oynay.
Qayda qonsa da,
Suv, ya da topraqqa –
Solacaq,
Şimdilik avada yalday.
Çünki o ğıdadan, daldan ayrılğan,
Endi topraqta yoqtur tamırı.
Nice yapraqlarğa şay mezar olğan,
Şu dere içiniñ qara çamurı.
Dostlarım…
O yapraq, yel küçlü esse,
Onı dalından qoparıp alır.
İnsanlar dostluqnıñ qadrine yetse,
Yel degil…
Toplar da mecalsız qalır.
Pek çoq künler –
Gece ve kündüz,
Asretiñle yana yüregim,
Meni acır kibi şu yıldız,
Lip-lip ete,
- Nedir keregiñ, –
Degen kibi maña ep baqa,
O qalbimni isitmek istey,
Pencereme şavlesin saça.
Men külmesem, o da iç külmey.
Ayt sen, dülber, şu yıldız qadar
Yüregiñde meramet barmı?
Olsa,
Bekletmezdiñ bu qadar,
Seni kütken,
Şu sadıq yarnı.
Zevqnen diñlegende o, bülbül ötkenin,
Qayadan aşağı bir taşçıq attıñ.
Tüşünip baqtıñmı o qayda ketkenin?
Özüñce şad oldıñ,
Em de keyf çattıñ.
Bülbülniñ şeñ sesi kesildi birden,
Qalbim keder toldu, közlerimde ğam.
Yazıq ayvanğa,
Turdım yerimden,
Yipsiz, şu taşıñnen serildi,
İnan.
Hatire yazayım bir şiir bugün,
Sözlerin yüregim töründen alıp,
On üç yıl oldu, men olğanım sürgün,
Suvuqta buzlağan bir gülday solıp.
Evim yoq, köyüm yoq, qayda barayım?!
Doğulğan Vetanım iraqta qalğan,
Közüme körünmey, kimden sorayım?!
Belkim, gül-çeçegi sararğan solğan?
Ne günam bar edi, yaş bala edim,
Bilmezdim dünyanıñ aq ve qarasın.
Başıma kelecek alnı bilmedim,
Bugün men çekerim göñül yarasın.
Anamnıñ, babamnıñ sevgen toprağı,
O nasıl silinir aciz yürekten,
Közümniñ ögünde çeşme-çoqrağı,
Meyva cıyğanlarım nazik terekten.
Aqıldan çıqarmı yüzüm bağları,
Deñizden yelpirep esken yelleri.
Baar yağmurı yuvup dağların,
Özenlerge tolup aqqan selleri.
Aqıldan çıqarmı gül çimenlikler,
Bağçada erılğan, lâle qoqusı.
Qayda o toğaylar em yüzerlikler,
Tüşünse adamnıñ qaçar yuqusı.
Özen boylarında yayılıp ösken,
Qayda o güzellik, yeşil beldürgen,
Qayda o Qıbladadan zarf ile esken,
Ruzgârnıñ zorunen döngen degirmen.
Sorsañız – unutıp olurmı onı,
On üç yıl degil de, yüz yıllar keçse.
Şimdilik zevqını sürse de yatlar,
Kün kelir Düldülden minermiz atlar.
Yortturıp barırmız uzaq illerden,
Ana-Vetanımız alın sormağa.
Ğurbetlik yüküni toplap bellerden,
Qırımda yañı bir ayat qurmağa.
O bizim aqiqiy maqsad yolumız,
O ile bağlıdır kelecek ayat.
Dostlarım, yoq bizim sağ ve solumız…
Yarınki kün içün halqıñnı uyant!
Aylanma artıña, sağğa ve solğa,
Yürek ve göñüliñ bir yerde olsun!
Yeter qıynaldığıñ, çıq endi yolğa,
Vetanğa ketersiñ, oğurlar olsun!
Amma iç tüşünme, küreşten qalma,
Yoq olsun yat ilniñ kümüş-parası!
"Vazgeç sen!" degenniñ sözüni alma,
Vetansız tüzelmez yürek yarası!
Şahmat tahtasını közetip turıp:
Nevbetnen piyade, vezirni yurdiñ.
Soñra atıñnı sol yaqqa burıp,
Dostuñnı mat etmek çaresin buldıñ.
Lâkin sen ömürniñ şahmatlı yolunı
keçmege bilmediñ,
Taldıñ,
Toqtaldıñ.
Dostlarıñ yoq edi tutmağa qoluñnı,
Kimsesiz bir çetke sürülip qaldıñ.
Yer yüzünde faydasız yaşavdan köre,
Töpede bir bulut olğanım yahşı.
"Maqtavlı" olıp da, keçkence törge,
Cevair suvlarğa tolğanım yahşı.
Yaldarım bulutlar sürüsin sarıp,
Enerim, qanar şu qavrağan yerler.
Baarde urluqlar çıqarlar yarıp
Topraqnı,
Faydadır, bilseñiz eger.