Esma Abdulladan bir adım uzaqlaşmay, onıñ avuçı içinden elini çıqarmay. Ekisi nişanlılar. Küzde, qısmet etse, toyları olacaq. Ekisi de dülber yaş kişiler.

Üstlerinde cinsi ştanı ve yengil, qısqa yeñli kölmek. Olarnı körseñ suqlanasıñ. Ekisi de biri-birinen bahıtlı. Bahıtlı olğanları közlerinden sezile. Esma ile ekisi Çırçıqşeerinde tanış olğan. Qız zavodda çalışa.

Üçüncisi menim. Bu satırlarnıñ saibi. Men ve Abdulla bir institutta, lâkin başqa fakültetlerde oqudıq, bıltır bitirdik ve öz zenaatlarımız boyunca endi bir yıl daa işledik. Birinci "otpuska"mıznı beraber Qırımda keçirmege keliştik.

Raatlanmağa kelgenimiz bir afta oldı. Üçümiz de "Massandra" musafirhanesinde toqtadıq. Etraf – dağlıq ve deñiz. Dülberlik. İç bezilecek yer degil. Güya cennet köşeleri. Er kün katerge oturıp, Mishorğa kelemiz. Mishor eñ sevimli raatlanğan yerimiz.

– Eki eliñni cebiñe soqup, bütün kün boştan quru yüresiñ – dedi Abdulla maña. – Bu yürüşte ne zevq tapasıñ, bilmeyim.

Esma yüksek, şeñ davuşnen küldi.

Eger Abdulla maña qaşanmasa, meni ıncıtmasa, yaşap olamay. Men de, bilmeyim, neçündir, onıñ bütün qılıqlarına qatlanam. Bir yerde onıñ artından qalmayım. Tap balalıqtan öyle edi, çünki ekimiz de bir soqaqta östik.

– Köz yanığı, bare Arzıqıznı quçaqla. Sevgilisi tapıldı, – derler dep kene erişti Abdulla. – Ortalıq qadın-qız tolu, özüñe lâyıq bir yoldaş tapalmaysıñ. Bir kimsege faydañ tiymey…

Esma tekrar küldi, lâkin "vazgeç", – degen manada, nişanlısınıñ tirsegine türtti. Soñ maña çevirildi.

– Cevdet, kel menim yanıma otur, – dedi. – Skemle uzun, epimizge yeter.

– Qana baqayım, yanıña bir oturacaq olsun! – dedi Abdulla külümsirep. – Yüz canından birini qaldırmam…

Epimiz külüştik, soñra yerimizden turıp, yalığa çıqtıq.

Deñizden esken yel ufaq dalğalarnı uzaqtan quvıp alıp kele, sailge şıpırtıp taşlay, ondan soñ dalğalar kene içeri çekileler.

Arzıqız ve Ali babağa qoyulğan abideniñ yanında toqtaldıq. Olarnı er kün seyir etemiz. Acayip abideler, olarnı bir körseñ, unutıp olamaysıñ.

Efsanede aytılğan kibi, gece qız elinde gügümi, çoqraqtan suv alğanda, qaya artından Ali baba çıqa. Arzını alıp qaçtı ve deñizniñ o bir tarafına alıp ketip, esirler bazarında sata. Lâkin Arzı ğurbetlikte çıdap olamay. Tarsıqa, asretlik çeke. Ahır soñu kendisini deñizge taşlay. Deñiz onı acıy, sağ qaldıra ve deñizqızına döndüre.

Rivayetke köre, Arzı er ayda bir kere geceniñ der maalinde dalğalar arasından yarı insan-yarı balıq olup, yalığa çıqa, doğmuş köylerine baqa-baqa, közyaşlar töke… Soñra kene dalğalar arasına kirip, yoq olup kete… Şu vaqıt çoqraqtan suv şırıldap aqa, Arzı ketken soñ ise, çoqraq kene quruy…

Dülber ve kederli, milletimizniñ facialı taqdirini timsal etici efsane.

Biz deñizge yaqınlaştıq. Dalğalar, dersiñ, biznen oynaylar: de ayaq tübüne kelip yatalar, de keri çekileler, suv astındaki sırlı taşçıqlarnı şaqırdatıp qıbırdata bereler… Dalğalar yeşil tüste olsalar da, deñiz özü köm-kök.

Anda-mında beyaz gemiler yaldamaqta. Ortalıq ziy-çuv, sail, deñiz qumu kibi, raatlanmağa kelgen kişilernen tolu… Ayaq basmağa yer yoq. Episi çıplaq. Dersiñ, deñizden yalığa küneşte qızınmağa çıqqan deñiz mahlüqları…

– Anavı qaya üstünden deñizge dalarsıñmı? – dedi Abdulla maña, deñiz kenarındaki yüksek qayanı kösterip. – Batır olsañ, qana, köster Esmağa qoluñdan ne kelgenini…

– Yoq, – dedim. – Dalıp olamam. Lâkin birisi boğulıp yardım sorasa, belki dalarım. Amma şimdi köz kestirip olamayım.

– Qorqaqsıñ! – dedi Abdulla. – Men dalarım! İsteseñiz, baqıñız!

O soyunacaq oldu, lâkin Esma onı niyetinden vazgeçtirdi. O, Abdullanıñ qoltuğına kirip çekti, olar yalı boyu kettiler. Men de, olarnıñ peşinden, sadıq, köpek kibi, aqırın yurdim.

Bir talaydan soñ, yalıda demir qazıqqa bağlı qayıq kördik.

– Aydıñız, olmasa, biraz deñizde kezineyik, – dedi Esma ve Abdullanıñ qoltuğı astından çıqtı, çapıp barıp qayıqqa oturdı.

– Qayıqnıñ saibinden izin almaq kerek, – dedim men.

– İzin almaq şartmı? – Esma itiraz etti. – Biraz kezer… qaytıp kelirmiz. Qayıqnı yerine bağlarmız.

Şaqa-qorata, Abdulla zıncırnı çezdi, men qayıqnı suvğa itedim, özüm de sekirip mindim.

Esma ve Abdulla qayıqnıñ uclarında oturdılar, men küreklerni aldım.

Sail vira uzaqlaşa. Deñizden yalığa baqqanda, unutılmaz manzara açıla: Ayuv-Dağ burnunen deñizge soqulğan, güya qana-qana suv içmekte… Asırlar boyu içe… Dağlar eteginde yeşillik içinde beyaz binalar yaraşıp turalar.

– Ne de güzel Vetanımız bar! Ömürbillâ yaşar edim mında. Böyle levhanı ömürimde birinci sefer körem, – dedi Esma coşqunlıqnen.

Kerçek, qayda nazarıñ tüşmesin, köz qamaştırıcı, hoş bir körüniş. Deñiz tınç ve durğun. Avası cıllı. Küneş nurları deñiz üzerini aydınlata, suv balqılday, mantarğa beñzegen beyaz, tayğaq silikiyli deñiz anaları qayıq etrafında yaldaylar. Esma, tüşünceli alda, suvğa baqıp, susıp otura. Başı aylansa kerek, birden kevdesini qaqıtıp aldı.

– Yeter endi. Yalığa qaytayıq. Pek uzaqqa kettik, – dep Abdullağa baqtı.

Abdulla yerinden qalqıp, menim yanıma keldi.

– Sen, qardaş, küreklerni endi maña ber. Tekmil üyüşip qaldım.

Men Abdullanıñ yerine keçip oturdım.

– Yalvaram saña, qayıqnı keri çevir! – dep Esma Abdullağa muracaat ete.

Abdulla qulaq asmay, ep kürek çeke.

– Abdulla! – dep qıçıra qız acizliknen.- Eşitesiñmi? Qayıqnı keri bur!

Abdulla maña gizliden köz qıma. Külümsirey. Qayıq ep deñizge ıntıla. Sail uzaqta qaldı. Andan endi adam sesleri eşitilmey. Ay-Petriniñ tumanlı başı körüne. Yanaşada çağalalar peyda oldı, qıçırışıp, uçıp kettiler. Niayet, Abdulla sılaq küreklerni alıp qayıq içine qoydı. Biz qayıqnen beraber deñiz üstünde çalqanıp oturamız.

– Deñiz anası tutmaq isteysiñmi? – dep soray Abdulla Esmadan ve suvğa uzana.

– Kerekmey, o nişaretli şeyler, – dey Esma. – Eliñni acıtır.

– Deñizge kelip de, deñizge tüşmeseñ, onıñ qoqusını, salqınlığını, dadını-tuzını bedeniñnen sezmeseñ – bu nasıl seyaatçılıq olğan?

Abdulla aşağı uzandı, çekişe-çekişe, mantar şekilli tayğaq, yımşaq bir şey tutıp, Esmağa uzattı. Esma yerinden turdı, Abdulla betke ıntıldı. Şu arada qayıq oñğa-solğa çayqandı, bir yağı töpege tiklendi, soñ aşağı avdarıldı, üçümiz de birden suv içine atılıp kettik. Esmanıñ sesi sedağa ketti.

Men başımnı suvdan çıqarıp, etrafqa baqındım. Qayıq qapaqlanğan, suv üzerinde şişik qarınını küneşke çevirgen, yavaş-yavaş bizden çetke cılışmaqta. Menden bir qaç metr kenarda Abdulla ve Esma peyda oldular.

Qız eki qolunen Abdullanıñ boynuna sarılğan, ep qıçırmaqta. Olarğa yaqın yaldap bardım. Vaziyet fena ve ciddiy, lâkin bunı ne men, ne olar añlap olamaymız. Esma de ağlamsıray, de külümsirey.

– Qayıqnı toqtatmaq kerek! – dep qıçırdım men ve oña taba yaldap kettim.

– Elçikleriñni boynumdan al, cançığım, – dedi Abdulla qarıq sesnen Esmağa. – Yoqsa ekimiz birden deñiz astına ketermiz. Yaldamağa bilesiñmi şu?

– Az-buçuq!

– Öyle olsa, boğazımnı boşat! Sıqa-sıqa meni öldüre yatasıñ.

Üçümiz üç yaqtan qayıqqa yapıştıq.

– Qayıqnı çevirmek kerek, – dedim men.

– Yoq, – dedi Abdulla. – Çevirsek, içine suv tolar, batıp keter.

– Aysa ne yapmalı?

– Bunıñ tek bir çaresi bar, – dedi Abdulla. – Sen Esmanen beraber qayıq yanında qalıñız, men yaldap yalığa baram, yardım çağıram.

– Yoq, yoq! – qıçırdı Esma. – Men mında qalmam. Meni özüñnen alıp ket. Men mında çıdap olamam… Boğulırım, batarım.

– Sen meni añla, – dedi Abdulla. – Men bir özüm tez barıp kelirim.

– Men Esmanen razım, – dedim. – Üçümiz yalığı keteyik. Beraber olsaq, yardımlaşıp, yalığa sağ-selâmet barıp yetermiz.

Doğrusını aytsam, közüm batmay, ziyadesinen Abdullağa işanam.

– Öyle mümkün degil, – dedi Abdulla kestirip. – Üçevimiz de batarmız. Eñ yahşısı, vaqıt ğayıp etmeyik, men ketip, sizge acele yardım yibereyim.

– Yoq, ketme! – dep yalvardı Esma. – Cevdet ketsin, biz onı bekleyik. Meni deñiz ortasında taşlap ketme.

– Cevdetni men bilem… Yaldav meselesinde pek küçlü degil. Yalığa barıp yetermi, yetmezmi – Alla bilsin. Maña ketmek kerek, – dep Abdulla ellerini qayıqtan qurtardı ve alel-acele bizden uzaqlaşa başladı. – Meni bekleñiz!

– Abdulla! Abdul-la! – qıyametli qıçırdı Esma ve, yalıñız qaldırılğan bala kibi ağlay başladı.

Men Esmağa yaqınlaştım.

– Qorqma, – dedim qızğa. – Abdulla aqlı. O küçlü, tez yetip barıp, bizge yardım yiberir.

Esma ğarip alda ıñırdadı.

– Cevdet! Yalvaram saña, yanımdan ketme! Ber maña qoluñnı!

– Qorqma, Esma! Bir şey olmaz. Çar-çabik yardım kelir. Abdulla bizni bıraqmaz, dep, belimdeki quşağımnı çezip, Esmanıñ tirsegini qayıqnıñ kürek keçirilgen çuyüne bağladım.

– Ya qayıq batsa? – dedi Esma.

– Qayıq asıl da batmay. Batsa bile men seni bıraqmam. – Bir elimnen qayıqnıñ çetinden tuttım, digerini Esmanıñ beline uzattım.

– Sağ ol canım, – Esmanıñ bütün bedeni sıtmalı adamnıñki kibi titremekte, tişleri biri-birine çöküçler kibi urunmaqta edi…

– Ömürbillâ unutmam yapqan eyiligiñni, – dedi qız.

– Sabır et, tekâran. Tezden yardım kelir, – dedim de, etrafqa köz ettim.

Er yer suv. Pahıl kibi ne geminiñ, ne de katerniñ tüsü körünmey. Qayıq sayilden uzaqlaşa bere… İçimde qorqu asıl oldu: "Barıp da şimdi ruzgâr küçlense, dalğalar köterilse… Ya da qayıq bir sebep olup batsa…", dep tüşündim.

Men ve Esma qayıqnıñ qaburğasına ilişip, kimerde suv üstünde sozula berip yatamız, kimerde ayaqlarımıznı aşağı sarqıtıp, asılıp ayaq üstünde turamız. Yanımızdan kimerde delfinler de keçip keteler.

– Bularnıñ bir de-birisiniñ arqasına mingen olsam, çoqtan yalığa alıp barıp taşlar edi, – dey Esma ve elemli çerenen külümsirey. Lâkin bu külümsirevmi, ağlavmı, añlaşılmay.

Qayıqqa ilişik alda turğanımız bayağı vaqıt oldu. Abdulla aya daa yoq. Yardım da kelmey.

Soñra küneş ufuqqa ene başladı.

– Bu nasıl şey? – Telâşlandı Esma. – Abdulla yalığa barıp yetalmay elâk oldumı? Yoqsa, bizni tapalmaylarmı?

Menim ellerim taldı. Ayaqlarımda can yoq kibi. Yahşı ki, Esmanı qayışnen bileginden bağlap qoydım. Bağlı olsa da, ğaripniñ alı fena. Küçü qalmadı, büs-bütün ruhtan tüşti.

– Tekâran daa dayan, – dedim Esmağa, dudaqlarımnı zornen qıbırdatıp, onı ruhlandırmağa tırıştım. – Şimdi Abdulla motorlı qayıq ile kelir, bizni qurtarır…

Ah, mende Abdullanıñ küçü olğaydı, çoqtan Esmanı alıp yalığa keter edim. Bir kimseden yardım qıdırmaz edim.

Qalbimni kene qorqunçlı tüşünceler hırpalap başladı. Qaranlıqlansa, ne yaparmız? Buqadar büyük deñizde qum bürtügi kibi qayıqnı kim kelip tapar?..

Endi ümütten kesilip, er ne al ise, özümizni Allağa emanet etmege azırlanğanda, uzaqta küçük kölge seçken kibi oldum, Elbet, bu kölge kater edi. Lâkin o, bizni körmey çetten keçip ketti. Bütün küçümni toplap:

– İmdat! İmda-at! Yardım etiñiz! – dep qıçırdım. Sesim öz sesime beñzemey edi.

Kimdir sesimni eşitse kerek. Kater bizge yaqınlaşayatqanını sezdim.

– Esma!!! – dep bağırdım, aqıldan azğan kibi. – Esma, biz qurtuldıq! Biz sağmız!

Esma sevinçinden ağlap yiberdi ve özüne kelip:

– Maña endi ep bir… – dedi ökünçli alda. – Sağ qalsam da, batsam da…

… Yalıda Abdulla bizni tebessümnen qarşılap aldı. Sanki bizim başımızğa iç bir türlü belâ kelmegen ve şimdi kezintiden keleyatamız.

Üçümiz de plâj betke cönedik. Üçümiz de indemey adımlaymız.

– Meni afu etiñiz, – dedi Abdulla, niayet. – Batqanlarnı qurtarıcı qayıq bugün yalıda körünmey. Kater tapqance eppeyi vaqıt keçti. Qayıq qapaqlandı, dedim, kimse inanmadı. Ahır-soñu kater aydavcısına yalvardım.

– Öylemi? – dedi Esma elemnen. – Bizim canlarımıznı sen qurtarğan ekensiñ de!

– Elbette! Siz ne bellediñiz?

– Biz bir şey bellemedik, – dedim men Abdullağa. – Seniñ yardımıñnı daa da beklegen olsaq, biz balıqlarğa ğıda olacaq edik.

– Maña inanmaysıñızmı?

– Yalan! – dedi Esma. – Seniñ er şeyiñ yalan! Yürüşiñ, turuşıñ – episi yalan! – Qız özüni tutıp olamay, Abdullanıñ yanağına şart etip bir şamar urdı ve eki elinen yüzüni qapatıp, iskelege doğru sürüne-sürüne adımladı.

– Bildirdiñ özüñniñ kim olğanıñnı, – dedim. – Nişanlıñdan da, bahtıñdan da quru qaldıñ. Saña endi inam yoq.

Abdulla maña şübeli, sert nazar taşlap:

– Toqta! – dep qıçırdı ve Esmanıñ artından çaptı.

Lâkin Esma katerge paynozü oturıp ketti. Abdulla keri qaytıp keldi.

– Bu seniñ yapqan işiñ! – dedi o maña. – Men yoq vaqıtta, tönterilgen qayıq yanında añlaştıñız.

– Ne aqqında?

– Menim aqqımda… Maña qarşı fitnecilik. Alçaqlıq.

– Yañlışasıñ. Biz fitnecilik etmedik. Biz seniñ yardımıñnı bekledik. Yardım kelmedi. Eger Gurzuftan keleyatqan katerniñ yolcuları bizni apansızdan körmegen olsalar, biz elâk olacaq edik. Alçaqlıq sen yaptıñ – sevgiliñni, dostuñnı deñiz içinde qaldırıp kettiñ, – dedim.

– İftira! Böten laf!

– Aqlı, episi aqlı. Ağır daqqada sen bizni taşlap kettiñ, demek, sattıñ bizni… Bundan soñ saña inanmaq mümkünmi? Sen tek kendi faydañnı tüşünesiñ, başqası saña bir kapik… Seniñ kibisinen bir okopta qalmaq mümkün degil…

– Sus! – dep cekirdi Abdulla.

– Qapatma ağızımnı! – dedim. – Bu küngece saña ürmet etip kelgenim. Yañılğanım. Şimdi közlerim açıldı. Er vaqıt özüñni küçlü şahs etip köstermek isteysiñ. Aksine, küçlü şahs degil de, küçlü marazsıñ! Hainsiñ!

Men bu sözlerden soñ, Abdulla üstüme atılır sandım, o ise başını yuqarı köterip, şaqıldap küldi.

– Endi bildiñmi meni? – dedi o mısqılnen. – Melâike! Allanıñ günâhsız qulu! Eger doğrusını bilmek isteseñ, qayıqnı aselet men avdardım, aselet sizni deñiz ortasında qaldırdım…

– Neçün? – dep ayrette qaldım, qanım buzladı. – Ne qabaat işledik de, sen bunı yaptıñ?

– Men başqasını sevem, – dedi Abdulla. – Esmanıñ maña keregi yoq. Başıma belâ.

– Ya men ne zarar ketirdim saña?

– Senmi? Seniñ, bayğuş, iç bir türlü zararıñ tiymey. Esmanen beraber tesadüfen bir qayıq içinde qaldıñ, işte… Añladıñmı?..

– Acderha! Qatil! Def ol! Körünme közüme! Yoqsa şimdi başıñnı yılan başı kibi ezip taşlarım… – dep, uzanıp yerden bir taş aldım.

Lâkin Abdulla bir qolunen menim taş tutıp turğan elimniñ bileginden tuttı, ekincisinen yumruğını bütün küçünen çereme tüşürdi. Men yıqıldım. Bir qaç tepmeden soñ, serilip qaldım.

– Raatlan biraz, belki esiñni toplarsıñ, – dedi Abdulla ve deñiz qumunı ayaq tübünde ğıcırdatıp, restoran betke buruldı.

Men qıbırdamay, yüzü-qoyun yatıp qaldım. Şu vaqıt pek yorulğanımnı añladım. Yata berdim.

Eppeyi vaqıt keçti. Sail boşadı. Deñiz ufuğından qan tüste tögerek ay doğmaqta. Kündüzi şamatadan soñ, sükünet üküm sürmekte. Tek ufaq dalğalarnıñ talğın-talğın şuvultısı eşitilmekte. Çeñemni tizlerim üstünde haçlı ellerime tayap, deñiz üzerindeki ay şavlesinden asıl olğan "nur yoluna" baqıp, çaqıllar üstüne oturdım.

Çoq tüşündim. Soñra turdım, yolğa çıqtım. Yalı boyunda qadın iñiltisi eşitilgen kibi oldu. Diñlendim. Çevrege baqtvm, kimse yoq. Aceba, bu kimniñ aizarı? Yoqsa, maña öyle duyuldımı?

------------------------------

*Tair Halil, Qarabay köyünde (Qırım) doğdu (1940) – yazıcı, şair, publitsist.