Myen bu eki qartnı evelden bilsem de, lâkin şimdiki kibi tanış degil edim. Sizge aytacağım iş meni olarnen pek yaqından tanıştırdı ve men olarnıñ ekisini de sevdim.
Men MTS şoförim. Yük avtomobili aydayım. Bütün yaz boyu sovhozlardan, kolhozlardan elevatorğa boğday taşıyım. Bu sebepten rayonımızdaki bütün çöllerni, bütün yollarnı bilem. Halqını da tanıyım.
Menim qartlarım ekisi eki kolhoznıñ bostan mütehassısı. Olar bütün yaz boyu bostanda yaşay, onı asray em qaravullıq eteler.
Seitcemil aqay "Yükseliş" kolhozından. Bu kolhoznıñ bostanı menim er zaman qatnağan yolum üstündeki capta. Qartnıñ çalaşı capnıñ töpesinde. Tañda küneş onıñ çalaşı yanından doğa ve men çoq zaman onı çalaş qatında turıp, özüniñ tik başı ve soravlı baqışınen bostanlarnı közden keçirgenini körem. Biz selâmlaşamız. Men oña şapkemi, o da maña özüniñ mağrur başını sallay.
Yağmurlı bir yaz gecesi men elevatordan qaytqanda fenerim bozulıp, qaranlıqta qalğan edim. "Yükseliş"niñ bostanına qadar qaranlıqta kettim. Bostan yanında maşinanı toqtatıp, Seitcemil aqayğa seslendim. O, fenerini yaqıp, maşina yanına keldi ve meni özüne musafirlikke çağırdı.
O, ögden cürip, maña fenernen yol kösterdi. Maşinanı çalaş yanına yanaştırdıq.
Onıñ çalaşı yüksek, em keniş edi. Çalaşnıñ içinde eki divar tübüne de setler yasalğan, O maña setlerden birini kösterip:
– Mına, mında yatarsıñ. Üşüseñ, üstüñe ton da qapatırsıñ, – dedi.
Çalaş yahşı örtülgen, aqmay.
Qart fenerini "tavanğa" astı.
– Qavun keseyimmi, qarpızmı?
O menim cevabımı beklemedi, çalaşnıñ artındaki piçen obasını qarıştırıp, andan baştan da balaban bir qarpıznen, nazik terili, uzun, sarı bir qavun çıqardı.
– Bularnı men mahsus musafirlerge saqlayım. Buyur.
Qavun çalaşnı özüniñ hoş qoqusınen toldurdı. Bu suvlı em tatlı bir qavun edi.
Men dört balaban tilim aşadım.
– Buyur, buyur. İsteseñ sarımsaqnen ötmek de bereyim.
O kene cevap beklemedi. Tavanğa asılğan balaban kazmir yavlıq boğçasını çezip, maña bir köşe boğday ötmeginen bir baş sarımsaq uzattı.
– Sarımsaqlı ötmeknen qavun lezetli olur. Buyur, bitireyik.
Biz sarımsaqlarımıznı tuzğa batırıp; ötmekniñ arqasını köpürtip–kopürtip sarımsaqladıq. Qavunnen sarımsaqlı ötmek kerçekten de lezetli bir aş edi.
Qart qarpıznı da kesti. Pıçaq qarpızğa soqulır–soqulmaz qarpız öz başına çatlap, cırılıp ketti. Onıñ içi qan kibi edi.
– Nasıl, tatlımı?
– Şeker kibi.
– Buyur, men daa keserim.
Yağmur çalaşnıñ üstüne yavaştan sepeley, onıñ üstündeki yapraqlarnı tasırdatıp, sanki, bizden onı da sofrağa çağırmamıznı yalvara edi.
– Daa keseyimmi?
Men qursağımı sıypap:
– Sav oluñız. Yetti, – dedim.
– Daa aşaycağıñ kelse, sorap oturma, al da kes.
Men oña teşekkür ettim.
Biz yattıq. Qart özüniñ baş yastığı tübünden qara tüklü çontıq tonını çıqarıp, menim "üşümeyim" dememe baqmadan, onı üstüme taşladı.
– Zarar yoq, üşümeseñ cıllı yatarsıñ.
Biz tañğa qadar yuqlamayıp, söyleşip çıqtıq. O maña öz yaşlığını, evelki yaşavnıñ zorluğını ikâye etti. Bir defa mırza, niçündir, köylülerge açuvlanıp, toprağından köçmelerini emir etken. Köylüler köçmeycek olğanlar. Qıdır mırza jandarma ketirip, olarnı zornen köçürecek olğan. Jandarmalar bir çoq köylü evleriniñ tavanlarını eşkenler. Bir qaç kişini de qapatqanlar. Bular içinde Seitcemil aqay da bar eken.
– Bala–çağanı köyden nagaykanen aydap quvdılar, – dey.
Köylüler qomşu vaqıf toprağına barğanlar, lâkin onda da temel quramağanlar. Hatip olardan altı onlama istegen. Çoqqa barmay Qıdır mırza toprağını satqan. Onı, nasıldır, bir Acı alğan. Acı köylülerni kene eski yerine "çağırğan". O, dört onlamağa razı olğan. Köylüler topraqnı tırnaqlarınen degen kibi sürgen, saçqanlar.
Seitcemil aqay özüniñ perdalı saqalını sıypap, terenden köküs keçire de:
– Armanğa qadar borclandıq, armandan soñ kene elde–avuçta bir şey qalmadı, – dey.
Men ondan sorayım:
– Qaç yaşındasıñız? – deyim.
O maña özüniñ oraq qaşlarını kerip, soravlı baqa da:
– Qaç yaşındadır, belleysiñ?– dep soray.
– Altmış–altmış beşte barsıñızdır, daa.
O külümsirey:
– Bu yıl mayısta yetmiş sekizni toldıram,– dey.
Seitcemil aqay kolhozğa ilk qurulğan künü kirgen, o vaqıttan bu künge qadar bostan mütehassısı olıp çalışa eken. Onı bıltırki rayon vıstavkasında yahşı qarpız yetiştirgeni içün mukâfatlağanlar.
Men:
– Bala–çağa barmı?– dep sorayım,
– On eki oğlan ediler, ekisi german cenkinde öldi,– dey.
Qalğanları şimdi episi kolhozda eken. Biri brigadir eken.
Seitcemil aqay baş parmaq qalınlığındaki sigarını bilek qalınlıqtaki sigarağaçqa akkurat yerleştirdi. Yaqtı. Onıñ bol üfürgen tütüni fenerni bulut kibi sardı.
Biraz toqtayım etken yağmur yañıdan ühtemledi.
Bu quvetli yağmurnen bizge kelgen quvetli yel çalaşnı silkip taşladı. Seitcemil aqay "Uçuracaqmı, ne?" degen kibi bir baqışnen maña baqtı. Bu zaman men onıñ ağızında, ast çengesinde tırbayıp turğan dört qadar sarı tiş kördim.
– Ya, tişleriñizni ne içün qoydırmaysıñız?
– Reisnen laqırdı ettim, bostannı kötergen soñ qoydıracaqmız.
O yatqan yerinden turdı, uzun tonını arqasına qapatıp, çalaşnıñ qapısına bardı. Elini tışqa uzatıp, yağmurnı sınadı.
– Burçağı yoq.
Burçaq meselesi menim aqlıma da kelgen edi. Lâkin, men burçaq yavsa avtomobilniñ yaşçigine urunıp tasırdaycaqlarını hatırlap, yavmağanına quvana edim,
Seitcemil aqay kene yerine qayttı.
– Bıltır yağmurda bir septirip keçken edi. Qavunlarğa bayağı zararı toqundı.
O, indemey, tavanğa baqıp, tüşünip yattı. Eki daqqa qadar şay yatqan soñ, maña çevirildi:
– Keçende reis kelgen edi. Gazetada oquğan, endi qartlarnı yaşarta ekenler, kerçekmi, şu?
Men, öyle tecribeler yapılğanını, lâkin bunıñ yahşı neticesi olıp–olmağanını bilmegenimi añlattım. Qartnıñ göñlüni almaq içün:
– Siz onsız da yaşsıñız, – dedim.
O, qaşlarını kene kerdi ve külümsiredi.
– Yeq, endi qartaydım... topraq çeke.
O, bir daqqa sustı.
– Zemane yaşları pek bahıtlılar. Ne şorbacı bar, ne bir şey. Topraq, istegeniñ qadar. Çalışsañ, senden de bahtlı kişi yoq... Özüñe de fayda, devletiñe de...
Onıñ iri, qara közleri kerildi ve eppi bir vaqıt belgisiz bir noqtağa baqıp qaldılar. Bir talaydan soñ, yuqudan uyanğan kibi, közlerini tez–tez qıpıştırdı ve:
– Yuquñ kelmeymi? – dep soradı.
Endi yağmur toqtağan ve ortalıq ağarayım etken edi. Men turdım.
– Ketesiñmi?
– Ebet, endi keteyim. MTS–te qasevetlenirler.
Men maşinanı qurmağa azırlanğanda qart çalaştan çıqıp, yanıma keldi.
– Ümer, sen "Tañ" kolhozı bostanı yanındaki yoldan keçesiñmi?
– Ebet, andan keçem.
– Settar qartnı bilesiñmi?
– Bilem. O da siziñ kibi bostancı.
Seitcemil aqay çalaşqa kirdi ve çoq keçmeden eki qoltuğına ekisi de bir qarar eki qarpız alıp çıqtı.
– Bularnıñ biri özüñe, ekincisini de Settar aqayğa berirsiñ.
Men onıñ betine baqtım. Sanki, Settar qartnıñ bostanında qarpız yoq edi! O qarpızlarnı avuçlarıma qoydı da, menim tüşüncemi añlağan kibi:
– Qarpıznıñ birini oña ber de, ayt: "Seitcemil selâm etti. Bıltır vıstavkadagi laqırdımıznı unutmasın!" de, – dedi.
Tüşündim:
Bu nasıl laqırdı eken?– dedim.
Qarpızlarnı kabinkağa qoyıp, maşinanı qurdım.
Qartnıñ elini sıqıp, qonaqbaylığı, sıyı ve qarpızı içün teşekkür ettim. O, menim omuzımı taptap:
– Oğurlar olsun. Daa kel. Qarpız isteseñ, çekinme, toqtat maşinañı da, ayt... Men seniñ babañı da bilem, rametli Bağçasarayda çarıqçı edi. Yahşı adam edi,– dedi.
Men bostan capından maşinanı tüşürdim. Qart çalaşı yanında başını tik tutıp, soravlı baqışnen meni ozğara edi.
Men oña şapkemi salladım. O da maña tik başını egdi.
Yaz tañında maşinam "Tañ" kolhozına doğru sıcırdı.
Yelum "Tañ" bostanınıñ üstünden keçe. yolnıñ çamurı sarqqan. Maşinanıñ art köpçekleri evelki kibi taymay.
İşte bostan. Örkenler yağmurdan tazergenler.
Örken yapraqları ve qarpızlar üstünde büllür tamçılar parlay. Qaydadır, quşçıqlar çuyüldeşe.
Settar qart omuzına tüfegini asqan, bostannı közden keçire. O, bostannı dolaşıp, yerden nedir saylağan kibi, qamburını çıqarıp egilgen qorqulıq yanına keldi ve onı ayaqqa tursattı. Qorqulıq qaytarmağa oynağan adam kibi ellerini açtı ve qatıp qaldı. Onı şay egiltken geceki yeller olsa kerek.
Qart maşinanı körip, başını köterdi.
Men oña yaqlaşıp, maşinanı toqtattım ve kabinkanıñ qapıçığını açıp, seslendim:
– Settar aqay, saña selâm ketirdim, – dep qarpıznı kösterdim.
Qart yavaş adımlarnen yaqlaştı. O, tomalaq, tiri, az çalarğan, saqallı bir qart. Onıñ közleri ufaq ve mısqılcı, ayneciler. Çontıq ton kiyip, belini qızıl quşaqnen baylağan. Seitcemil aqaynen ölçeştirgende Settar qart alçaqça boylu. Seitcemil qartnıñ omuzındaki tüfek oña köre ufaq. O tüfeknen, sanki, bala oyuncaq tüfegi taqqan kibi. Amma Settar qart kerçekten tüfek taqqan bala kibi.
Settar qart menim elimdeki qarpızğa ve maña manalıca baqıp:
– Hoş keldiñ, – dedi.
Men cevaplandım:
– Sağ ol, qartım. Mına saña selâm ketirdim, – dep oña qarpıznı uzattım.
– Ya o nasıl selâm?
– Seitcemil aqay yolladı.
Qart qarpıznı aldı. Onı avuçı içinde sallap baqtı.
– "Bıltır vıstavkadaki laqırdımıznı unutmasın", – dep ayttı.
Qart közlerini qısıp, hatırlamaga çalıştı. Onıñ biraz ciddiyleşe tüşken beti yavaştan yazıldı. Ufaq közçikleri külümsirediler. Omuzındaki yañı tüfegini alıp, maşinanıñ köpçegine tirep qoydı. Qarpıznı bir elinden ekincisine avuştırıp, de – oña, de – öz bostanındaki qarpızlarğa köz taşladı. Eñ soñu, elindeki qarpıznı şamarlap, özüniñ tonqa, qızıl burunını cıyırıp, mıyıq astından külümsiredi.
– Unutmağan, e?
Uzanıp tüfeginiñ qayışından tuttı ve onı qolaynen omuzına attı.
– Qana, bostanğa tüşmeysiñmi? Aydı, çalaşqa barıp birer sigar yaqayıq. Mende qave de bar, pişirirmiz.
Men oña keçikkenimi, yağmurdan sebep Seitcemil qartta gecelegenimi añlattım.
– Özüñ bilirsiñ...
Maşinanı köçürmege azırlandım.
– Savlıqnen qalıñız.
– Ümer, sen o yaqqa daa baracaqsıñmı?
O başınen elevator tarafını işaret etti.
– Ebet, baracağım.
Men onıñ ne aytacağını bekledim.
Qart qarpızğa baqıp tüşündi. Bir daqqa soñ ayneci közçiklerinen maña baqıp ve külip:
– Erinme de, bu yerde toqta. Yahşımı?
– Yahşı, Settar aqay.
Men savlıqlaşıp, maşinanı köçürdim.
O maña:
– Olan, Ümer, qarpız aşamaysıñmı? – dep soradı.
– Yoq, sağ ol. Men Seitcemil qartta aşağan edim.
Men biraz uzaqlaşqan soñ, pencereden uzanıp baqtım.
Settar qart evelki yerinde tura ve avuçındaki qarpıznı sallaştıra edi.
O künü menim raatlıq künim edi. Elevatorğa menim yerime başqası ketti. Ekinci künü üyleden soñ men boğday tolu maşinanı, endi qurıp tozlanğan yollarda toz qoparıp aydaştırdım.
İşte, "Tañ" kolhozı. yol onıñ yanından keçe. Köy çetindeki toban kebenleri tübünde bir oba tavuq, toban eşip çöpleneler. Maşina olarğa yaqlaşqanda men "bastırmayım" dep, signal bağırttım. Horaz başını tikledi ve yan közünen maşinağa baqtı. Men onıñ ağızı açılğanını esledim. Üç-dört adım qadar qalğanda beyaz tavuqlar qanatlarını kerip, telâşlanıp artlarına çökti ve qanat açıp yolnıñ eki tarafına uçuştılar.
Men, eyecanlı çal horaznıñ qırqıldısını eşitip qaldım.
O, açuvnen, sögünir kibi bağıra edi.
Bir de birini bastırmadımmı?
Başımı kabinkadan uzatıp, keben yanına bardım.
Yeq, bastırmağanım. Tavuqlar kene eski yerlerine qaytalar. Amma horaz tap yanaşadaki ızan içine qaçqan, ondan başını köterip, maşina peşinden baqa...
Qarşıma "Tañ"lı eki yaş rastkeldi. Olar velosiped mingenler. Men yaqlaşqanda kök kostümli velosipedini yol çetindeki soqaçıqqa minsetti. Ekincisi de öyle yapacaq olsa da, lâkin beceramayıp, maşinasından tüşti ve yol çetine çıqtı. Bu biri, özüniñ qara bıcağını çıqarıp, omuzına taşlağan.
Men onı tanıyım. O, Settar qartnıñ torunı Ceppar.
Maşina oña yaqlaşqanda, elini köterip bağırdı:
– Ümer!
Toqtadım.
– Meraba!
– Meraba!
El tutuştıq. Men onıñ bıcağına tüyrelgen Voroşilov nışancısı znaçogını esledim.
– Qaydan kelesiñ ya?
– Qartbabamnıñ bostanına bardım. Dünden berli seni bekley. Yeldan keçken er maşinanı toqtatıp soray eken... Yaqsa!
Ceppar qoyun cebinden "Za metall" papirosı çıqarıp, maña uzattı.
– Sağ ol!
Biz papiroslarnı yaqtıq.
– Qartbabañ meni ne yapacaq ya? Bostan yanından keçkende toqtatırsıñ degen edi.
Ceppar ayağını maşinanıñ basamağına qoydı ve maşina üstüne uzanıp, arqadaşını baqtı. Onıñ arqadaşı endi toban kebeni yanında edi.
– Seitcemil qartqa qarpız ciberecek. Bilesiñmi, olar bıltır vıstavkada körüşkende özara künneşüv dogovorı yapqanlar.
– A-a!
Men meseleni añladım.
– O zaman men de anda edim. Vıstavkada olarnıñ ekisini de mukâfatladılar. Qartbabama balabanca mukâfat tüşti. Oña tüfek berdiler. O, bizim kolhozda eñ yahşı avcı sayıla... Seitcemil qart "kelecekte bostannı senden aruv asrarım",— dedi. Bu, qartbabama toqunğan ğaliba, ekisi uzundan-uzaq söyleştiler. Bu eki qartnıñ laqırdısı pek meraqlı edi. Bazan olar bala kibi söyleşe ediler. Laqırdı bostandan başqa yaqqa da burulıp ketti. Qartbabam ayta: "Sizniñ "Yükselişniñ" reisi bizimkine yetmey... Bizim qızlarımız da siziñkinden güzel, alânaqlar" – dey. Seitcemil qart özünkini maqtay... Pek zevqlı edi. Eki kolhoznıñ adamlarını da, işini de, atlarını da biri-birine maqtadı ve soñı ekisi sotsdogovor yasadılar. Aydı, seni yoluñdan qaldırmayım. Qart da bekley. Oğurlar olsın.
Biz savlıqlaştıq. O, velosipedinen "Tañğa", men de maşinamnen elevator betke kettim.
A-a, mına mesele qayda eken. Demek, qartlar meni öz künneşüvlerine quda ettiler. Demek, maña bu işni soñuna qadar alıp barmaq kerek.
Qartlar, reislerini de, qızlarını da maqtanışqanlar!
Men az-çoq eki kolhoznıñ qızlarını da bilem. Doğrusını aytsam, eki kolhoznıñ qızları arasında iç bir farq yoq. Olar episi de güzeller. Sağlamlar. Alânaqlar. Qara qaşlı, qara közlüler. Tek "Tañda" Mambet aqaynıñ qızı Esma bu eki kolhoznıñ alay qızlarından ayırılıp çıqa. O uzunca boylu. Esmeri. Közleri pek balaban. Kirpikleri yelpaze kibi. Saçları kömürden de qara. Külgende onıñ eki yanağında çuqurçıqlar peyda ola. Betiñe doğrudan degil de, biraz qıyalap, köz ucundan baqa. O, şeerce kiyine. Bıltır üç yüzden ziyade emek künü yapqan...
İşte, Settar qart. Menim kelgenimi uzaqtan körip, elini mañlayı üstüne qoyıp baqa...
Men qır üstünde maşinanı toqtattım. Qart çalaşqa kirip çıqtı. Onıñ quçağında menim eki kün evelsi oña ketirgenimden biraz büyükçe bir qarpız bar edi. O, adımlarını sıqlaştırıp, maşina yanına keldi.
– Ümer, sen bunı, Seitcemil qartqa ber de, menden selâm ayt... Ya özüñ aşamaysıñmı?
Settar qart bostan içinden çubar bir qarpız alıp, maña uzattı.
– Bu da saña.
Qart özüniñ külenç közçiklerini tez-tez qıpıp, meni ozğardı.
– Oğurlar olsun, selâm et.
* * *
Qartlarnıñ künneşüvi on eki kün devam etti. Men bu on eki kün içinde bir bostandan ekincisine olarnıñ selâmnen yollağan qarpızlarını taşıdım. Bu qarpızlar er defasında biri-birinden balaban ediler.
Men Settar aqaynıñ yollağan qarpızını Seitcemil qartqa bersem, o, özüniñ soravlı közlerinen qarpızğa baqa-baqa da, tik başını sallap küle. Seitcemil qartnıñ yollağanını Settar qartqa bersem, o, qarpıznı eline alıp sallaştıra, özüniñ mısqılcı, külenç ve ayneci közçiklerinen ve tonqa burunçığını cıyırıp mıyıq astından külip, bostanına köz taşlay.
Olar ekisi de menden o biriniñ qarpızını nasıl qabul etkenini ve ne aytqanını soraylar, men de körgenim ve eşitkenim kibi aytam.
Qartlarnıñ bu künneşüvi eki kolhozda da duyulsa kerek, men artıq bostanlarda bu künneşüvniñ neticesinen meraqlanğan reislerni, brigadirlerni, kolhozcılarnı sıq-sıq köre başladım. Maşina bostan yanına toqtağanı kibi, olar episi meraqlanıp kele, qarpıznı seyir ete, ellerine alıp sallap, çertip baqa ve soraştıralar.
Künneşüvniñ neticesi çıqmazdan bir kün evel men Settar qartqa Seitcemil qartnıñ yollağan dört dane baş balabanlıqtaki qarpıznı berdim. O, qarpıznı körgeni kibi:
– Kene ciberdimi? – dep soradı.
Bu defa onıñ közleri öyle evelkisi kibi mısqıllı degil ediler. Olar biraz kerilgen ve özleriniñ aqlarını da köstergen ediler.
O, qarpıznı eline alıp, eppi bir vaqıt onı şamarlap tüşünip turdı. Onıñ közçikleri tez-tez qıpıldılar.
– Ümer, sen keçkende kene toqta...
Ekinci künü saba men onıñ bergen qarpızını Seitcemil qartqa berdim, o da:
– Kene ciberdimi? – dep soradı. – Ümer, qaytqanda maşina boş olacaqmı?
– Ebet, boş olacaq.
– Meni de alıp ketersiñ, ya?
– Alıp keterim.
Men elevatordan qaytqanda Seitcemil aqaynıñ bostanı yanında toqtadım. Anda olarnıñ kolhoz reisi Ablayev arqadaş da bar edi.
Qart çalaştan quçağını toldırıp, menim daa ömürimde körmegenim kibi balabandai-balaban çubar bir qarpıznı zornen köterip, maşina yanına tüşti.
Men qarpıznı körgenim kibi, bu künneşüvde Seitcemil aqaynıñ yeñecegini añladım.
Ablayev oña yardım etti. Olar ekisi qarpıznı maşinağa yerleştirdi ve zerdelenmesin dep, ekisi de yaşçik içine oturdı ve qarpıznı bacaqları arasına qoyıp, quçaqladılar.
Seitcemil qart maña bağırdı:
– Canım Ümer, pek aydama!
Men yavaş aydadım. Qarpızğa bir zarar kelmesin dep, yoldaki çuqurçıqlardan pek yavaşlatıp, muqayt keçtim.
"Tañ" bostanı köründi.
Kabinkanıñ artındaki pencereçik qaqıldı. Onı Seitcemil aqay qaqa edi. Maña "toqta" dep işmar etti. Men maşinanı toqtattım, pencereden uzanıp:
– Ne bar ya? – dep soradım.
Seitcemil aqay ağızındaki siyrek ve sarı tişlerini kösterip küldi:
– Sen maşinanı toqtatqanıñ kibi, tüşer de, Ablayevnen beraber qarpıznı aşağı alırsıñız. Men mında gizlenecegim. Yahşımı?
– Yahşı, qartım, şay eterim.
Maşina bostan üstüne kelgende, endi yolnıñ eki tarafı halqnen tolu edi. Öyle qarar ettim: mında alay "Tañ" cıylğandır, dedim. Atta qızlar da kelgen. İşte, allı, yeşilli, sarı, mavı anterler içinde ayrıca seçilip, başına qızıl yavlıq baylağan Esma yanaqlarını çuqurlatıp tura.
Men olarğa beş-on adım qalğanda maşinanı toqtattım ve bizni beklegen halq maşina yanına çapışmazdan evel kabinkadan çıqıp, yaşçikke atladım.
Seitcemil qart yaşçikniñ tübünde uzanıp, gizlenip yata ve:
– Saqt oluñız, – dey edi.
Biz Ablayevnen beraber qarpıznı zornen köterip, yaşçikniñ içine qoydıq.
"Tañlı"lar qarpıznı körip şaştılar:
– Ne de balaban qarpız!
– Yerge alıñız. Muqayt oluñız. Çatlamasın, zerdelenmesin.
Yaşlar ve qızlar qarpıznı elleri üstüne alıp, onı balaban bir şar kibi avada tuttılar.
Settar qart keldi. O, omuzındaki tüfegini tüşürip, onı, velosipedi yanında turıp, papirosını sıq-sıq çekken Cepparğa berdi ve qarpıznıñ qarşısına keçti de, saqalını tutıp:
– O-o! – dep şaştı.
Bu zaman Seitcemil aqay yaşçik tübinden turdı ve maşinadan egilip, Settar aqaynıñ ağızına qadar uzanıp:
– A-a, aytmağan edimmi men saña!—dedi.
Settar aqay başını burdı. Bir adım keri çekildi ve bir talay vaqıt indemeyip, qarpızğa baqqanı kibi, Setcemil qartqa da şaşıp baqqan soñ, külip, onıñ omuzını taptadı.
– Yeñdiñ, Seitcemil, yeñdiñ!..
Olar, de qarpızğa, de biri-birine baqıp, külüştiler...
Yaşlarnen qızlar hornen Irğat Qadırnıñ "Qızıl asker" marşını yırlap, qocaman qarpıznı başları üstünde yüksek köterip, çalaşqa doğru kettiler. Olarnıñ ögünde Seitcemil qart başını tik tutıp, soravlı közlerinen dostunıñ bostanını közden keçirip, Settar qart da oña tatlı-tatlı külip, ögge adımladılar.
Sağlıqnen qalıñ, sevgilli yurtumnıñ kolhoz yaşları; sağlıqnen qalıñ, "Tañ" qızları; sağlıqnen qalıñ, menim unutılmaz, sevimli kolhoz qartlarım!..