Muarrem Celâl oğlu MARTIN
"Babamnıñ Yurt – Qırımını iç aqlımdan çıqarmam…"
Varmı, acep, öyle huvet – başqa dünya yaratsın,
Haqiqatta huquq verip, beni bundan hurtarsın?
Elbette var öyle huvet, bu dünyayı yıhacah –
Horlanan şu qırım halqına haqiqatı bağışlaycah.
Yanı baştan parlaq küneş, parıldayip doğacah,
Zalım cellât stalinni hatranlara boğacah.
Men qafesten çıharım, qanaatlanıp uçarım,
Şu Qırımın gül-bağına serbest-serbest honarım…
Bağıñ var, bağçañ var, nam qazanmış adıñ var,
Qırım yeşil adası, altın husan toprağıñ var.
Er bir dertke dava veren, ölülerge em can veren,
Qutremlere derman veren – acep, varmı bu Qırımı bilmegen?
Yalan dünya cenneti dep, adlandırdım seni men,
Aşıq olmuş yigit kibi, solıp gidem derdinden.
Ayırdılar anadan, em baladan, babadan,
Hayvan kibi haydadılar qırım halqın Vetandan.
İlk bahardan güzel Qırım çiçeklene, güllene,
Dağ-çairi ve çölüne yeşil, hadife doşene.
Bülbül quşlar er bir yerde zevqlı, şirin söylene,
Aqılıma duşurdim men güzel Qırımnı kene!
Nasıl olsun – aqılıma, duşurmeyim Qırımnı,
Vetan içün söylemeyim içimdeki sırımnı?
Nasıl, acep, hatırlamam Ana-Yurtu Vetanmı,
Ahsızlıqnen quvulğan öz sevimli halqımı?
Nasıl, acep, hatırlamam on sekiz may tanını –
Qıyameti añdıran ağlaşuvlar sabağını?
Halâ tura köz ögümde uzun beyaz saqallı
Babam, ğarip – turteklernen çıqtı evden, zavalı.
Anam hasta yata edi, mecalı yoh kezmeye.
Horhu tilni kürmekledi, yoh ihtidar söyleye.
Aman vermey saldatlar – hundahlarnen uralar.
"Huvulasız Qırımdan!", -- dep çirkin soguş bağralar.
Eki ağam fidaice uruşalar bu cenkte –
Anaları, babaları, hardaşları sürgünde.
Hatırlayım men halqımın, aç ve çuplaq halını,
Tutup aldın ellerinden baylığını, malını.
Qara qarğış yağdıramız – buña yete kuçumuz,
Huvdun bizi Qırımdan, nedir bizim suçumuz?!
Alıp keldiñ Aziyaya, toktun bizni çöllere,
Töşek-yastıh bizde yoq, kirsetmedin evlere!
Astımızda sılah toprah, küneş yaqıp havura,
Günâhsız o balaçıqlar: "Aç oldıh!", -- dep bağıra,
Sıtma, isal tuttı halqı, serdi yerge çahılday,
Seyirciler-komendantlar külüşe da şaqılday.
Halq ölümden söyleşeler, bular işke aydaylar,
Aşdan, suvdan haber yoq, bular vira hamçılaylar.
Yaz keçti, hış keçti, kene açlıq baari keldi.
Ölmeyip de halanlara hırq beşinci yıl keldi.
Açlıq kene hukümsüre, sürgün halqqa hırğınlıq,
Komendnantlar, "naçalnik"ler toplandılar çoq baylıq,
Sürgünlerin payoklarnı qaşqır kibi aşaylar,
İş haqlarnı da vermey, zil-zurnanen yaşaylar.
Ep artmahta mezarlıhta taze-taze mezarlar,
Em açlıqtan, hastalıqtan öle sürgün hırımlar.
Nice-nice qorantalar ölüp bitti bir tamam,
Esabı yoq öksüzlerin… Nasıl soñ men ağlamam?
Keldim tuvğan köyümniñ yalısına,
Toldı içim deñizin havasına.
Soñra, boyun egerek, selâm verdim,
Ellerimnen deñiznin suvuna kirdim.
Men çayhadım betimi, közlerimi,
Deniz sustı, dinledi sözlerimi,
İçtim tuzlı suvundan – hana-hana,
Köz yaydırdım kuzguday ufuğına.
Deniz yuhlay beşikteki baladay –
Şuvuldısız, şamatasız qıbırday.
Soñ yıhıldım çahıl, humlar üstüne,
Közyaş töktim Vetanımın köksüne.
Qara deñiz uyandı, tile keldi,
Ohşayaraq o meni, şöyle dedi:
"Muğaytma sen meni da, közyaş tokup,
Eski yanıh dertlerimi yine sokup.
Yigirmi üç yıldır, endi bu tamam,
Fiğan ağlap, yalılarğa urunam.
Huvulan soñ qırım halqı Qırımdan
Öksüz haldım men da ana-babadan.
Yas bekledim tamam qırq kün, qırq gece,
Okurdım, iñledim kündüz ve gece".
Şay dedi de, Qara deñiz – okurdu,
Dalğalarnı hayalarğa o urdu.
Men haldırdım başımı, çahıl-humdan,
Anlamadım iç bir şey şuvuldudan…
"Ayt maña, Qara deñiz, körgenlerni!", --
Bağıraraq men dedim: "Bilgenlerni!".
"Sakin ol sen, etme fiğan gül-güle,
Yalvaraman, yalharaman – kel tile.
Açtın menim yüregime sen yara.
Neçün, acep, köpükleriñ habara?
Birer-birer söyle körgen halları,
Köster şaat Çatır dağı dağları.
Çırlah-çıplah huvulğan o halları,
Ayvan kibi aydalğan o balaları.
Ellerinde vintovka, avtomatlar.
Hatırındamı hılınğanı soldatlar?
Közleri dumanlı ofitserleri –
Ellerinde naganlar – yürgenleri…
Evleri yağma-talav etkenleri,
Sandıhları halahlav, tintevleri?
Ayt, Vetanımın denizi, ayt sırını –
Kimler, acep, bükti seniñ belini?".
"Moskva! Kreml!" –
Bir "ah" çekti Qara deñiz derenden,
O, püskürtti, sanki hoptu yerinden.
Köterildi dalğalar, dağlar kibi –
Okurdu, iñledi – ağlayan kibi…
Oynaydıh biz klubda bugün aqşam,
Faşistleri huvduh, dep, ettih bayram.
Endi, belkim, yaşayış körermiz, dedik.
Şeñli, şeñli yırlaşıp, biz eglendih.
Anam meni çağırdı: "Kel, balam!", -- dep,
"Horhusız, ğamsız sen yuhla", – dep.
Kelip kirdim odama, titsiredim,
Haltray-haltray, anamdan suv istedim.
Yerde yatan üç hardaşım pışıldaşıp yuhlaylar,
Sandırahlap ağalarnı, babalarnı soraylar,
Ğarip anam dayanmadı, oqurdu da ağladı,
"Sen olarğa cennet ver", - dep Allasına yalvardı.
Halpağımı alaraq, saçlarımı sıypadı,
Öpe-öpe közlerimden, yaşlarını çağladı.
Sonra birden ciddiyleşip, sözge başlap söyledi:
"Diñle, oğlum, söyleyecem, sözlerimi tut", - dedi.
"Arslan kibi eki ağañ, devday kibi o babañ
Elâk oldular bu davada, sen oları daima añ,
Kimler içün, kim içün ve ne içün ölduler?
Kimi, acep, horçalayıp, olar cenkke kettiler?
Paytahtımız Maskıvanı, sovetleşken Vetan içün?
Raat ömür, baylıh bergen bereketli kolhoz içün?
Yerde yathan üç bala, bir de zaif bu anañ,
Bizi saña bırahtılar eki ağan ve babañ.
Seniñ yaşıñ daa on beş, cesür olmah kereksiñ,
Evniñ başı bolğan soñ, ötmek tapmah kereksiñ".
Özü de – em duymağan, ğarip ana, yuhlağan,
Yuhu içinde sandırahlay, daa bir şeyler aythan.
On beş yaşta "yigit Asan", çohtan endi yuhlamay,
Yorğunlıhmı, yaşlıhtanmı – az nasihat diñlegen,
Böyle tatlı yuhuda yuhlay eken bütün halq
(İsteklernen, fikirlernen, Allağa da yalvaraq).
Tañ yuhusu em şirin, faydalı eken,
Lâkin bunu bölerler, dep kim bilgen?..
Bülbulleriñ yırlamay, huşlarıñ ötmey,
Mensiz sende yaşayanlar, fayda görmey,
Bağın-bağçañ yıhıldı, köyleriñ çöktu,
Ah!.. güzel Qırım, dürbeleriñ sökuldu.
Hoptu boran Maskvadan – dağnı, taşnı titretti,
Bala-çağa mağraştırdı, yat illerde ingletti,
Sürgün etti şimale, kimse bilmey suçuni,
Sıcah cenüp, uzah şarqta o kösterdi küçüni.
Em suvuhtan, açlıhtan, em şiddetli sıcahtan
Yarım halqım mahv oldu, çıharmı bu ahıldan?
Bir onalmaz yaradır bu, tapılmaz buna derman,
Ayırdılar Vetanımdan, onmasınlar bir zaman…
Men özüm yaş balaman,
Lâkin özüm sürgünde.
Varaydım da yaşayaydım
Babamnıñ öz köyünde.
Babam aythan ikâyesin
Bir vaqıt men unutmam,
Babamnıñ Yurt-Qırımını,
İç aqlımdan çıqarmam.